2017 godsdiensten in Gulpen door Piet Hegger

Details

Hits: 1535

 Op 31 maart hield Galopia haar lezing, deze keer in Café Paddock. De spreker was Piet Hegger.
Er werd uitgebreid worden verteld over de historie van de Katholieke kerk , de Protestantse kerk en de joodse gemeenschap in Gulpen. In dit opzicht was Gulpen redelijk uniek in Zuid Limburg. Er waren 3 geloven vertegenwoordigd in Gulpen.
De katholieke kerk wordt voor het eerst vermeld in geschriften van 1262. Tussen 1612 en 1614 werd deze herbouwd. Deze was 40 jaar eerder verwoest. In 1631 werd de toren en de kerk gedeeltelijk verwoest door een blikseminslag. In 1806 werd een zuidbeuk toegevoegd en in 1836 een noordbeuk, terwijl koor, doopkapel en de sacristie opnieuw werden opgetrokken.
In 1927 is de kerk afgebroken omdat men een nieuwe kerk had gebouwd. Het kerkhof dat er omheen ligt is wel blijven bestaan. Dit kerkhof is eigendom van de katholieke kerk. Op dit kerkhof ligt een stukje ongewijde grond waar de niet- gelovigen werden begraven. Men kan op dit kerkhof goed het verschil tussen arm en rijk zien door de grootte van de graven.
De oude toren begon erg te vervallen. Daarom heeft de heer Stan Bröcheler de toren gekocht en deze on 2009 helemaal laten restaureren. Sinds 2010 kan deze ook als trouwlocatie gebruikt worden. (zie elders op onze website)

Door politieke ontwikkelingen werd de Gereformeerde gemeente in Herzogenrath verboden. Daardoor kwam Johannes Breberenus van Dijck met enige van zijn gemeenteleden naar Gulpen waar op dat moment nog geen gereformeerde gemeente bestond Op 3 mei 1663 werd officieel de Gereformeerde (Hervormde) gemeente gesticht. Ds. Van Dijck werd de eerste predikant. Hij stierf in 1674. Op 1 september 1817 werd Gulpen met Valkenburg verenigd omdat Valkenburg geen predikant meer had.
De predikant had ook een eigen woning op de Kiebeukel. In 1876 wilde toenmalige predikant Ds. J. F. Fullink op kamers gaan wonen. Daarom werd de pastorie verder gebruikt als pension. Het was wel de bedoeling, dat de opbrengsten hiervan ten goede zouden komen aan de kerk.
Lange tijd hebben de protestanten en katholieken gebruik gemaakt van hetzelfde kerkgebouw. Dat is de periode van het zogenaamde Simultanium. Deze gezamenlijk gebruik was opgelegd door de overheid, en gaf vaak aanleiding tot conflicten.
De protestantse gemeenschap kreeg uiteindelijk eigen kerk, de Leopoldskerk genoemd . Deze werd officieel in gebruik genomen op 27 augustus 1837. De gemeente telde toen 75 zielen.
In 1969 was de kerk zo vervallen, dat ze gesloopt moest worden. Bovendien, omdat er steeds meer Protestantse toeristen van de kerk gebruik maakten, was deze te klein, er konden maar 50 personen in. Daarom heeft men toen een nieuwe kerk gebouwd de Toeristenkerk. In 1979 werd er ook een nieuwe pastorie gebouwd op de plaats van de oude.
In 2017 is de Toeristenkerk verkocht aan de gemeente met de bedoeling om er een gemeenschapshuis van te maken. Het gebouw blijft zodanig dat de protestanten er toch hun diensten kunnen blijven doen.

Rond het jaar 1750 was er al een kleine Joodse gemeenschap in Gulpen. De eerste namen waren Levi en Jacob Moyses. Later. In 1808 namen zij de namen Leonard en Jacques Hartogs aan. Latere familienamen zoals Heuman, Gans, Soesman, Hirsch, Marx en Wijnhausen zijn allemaal terug te leiden tot de familie Hartogs.
Men had eerst een eigen synagoge in het huis in de Dorpsstraat, waar tot enkele jaren geleden bakkerij Hoppermans gevestigd was.
In de negentiende eeuw kende de joodse gemeenschap een enorme bloei. Zo waren er in 1796 38 joden. In 1806 waren er 35, in 1809 36, in 1821 47, in 1840 66, in 1841 73 en in 1869 zelfs 80. Daarna nam het aantal weer af, zo waren er 1899 64 en in 1930 nog slechts 37.
Door dit grote aantal is het niet verwonderlijk dat er ook een synagoge komt. Er is een regel waar 10 of meer joden zijn moet een synagoge zijn. Op 24 juni 1823 werd gestart met de bouw van een synagoge op de Kiebeukel,
Tot aan de tweede wereldoorlog ging de joodse gemeenschap zijn gangetje. Toen de Duitsers kwamen veranderde alles. De gemeentes moesten aan het beleid doorgeven wie en in welke mate de mensen jood waren. Al gauw werden hun radio’s en hun fietsen in beslag genomen. Vervolgens werd de telefoon afgesloten en ten slotte moest iedereen van joodse afkomst de gele zes puntige ster gaan dragen. Tenslotte werd iedereen gevangen genomen en via Vught of Westerbork naar een van de concentratiekampen gevoerd, met name de kampen Auschwitz en Sobibor. Iedereen werd geregistreerd, zodat men precies wist waar de mensen bleven. Ze werden zelfs in de diverse gemeentes geregistreerd als zijnde vertrokken uit deze plaats.Na de oorlog is van deze registratie gebruik gemaakt om toch iedereen een juiste plaats te kunnen geven in deze maatschappij.
De Duitsers hadden het joods kerkhof willen opruimen. Men heeft zich hier tegen verzet en gelukkig is het kerkhof kunnen blijven bestaan.
De synagoge is in 1947 afgebroken. Wel is er een gedenksteen op de Kiebeukel geplaatst als herinnering aan deze kerk. Op 4 mei 1989 werd er een standbeeld onthuld op de hoek van de Dorpsstraat en de Kiebeukel ter herinnering aan onze joodse gemeenschap. Na de oorlog was er geen enkele jood meer in Gulpen. Op 18 oktober 2016 heeft Galopia een kroniek uitgegeven van de joodse Gemeenschap in Gulpen.

De avond werd afgesloten met een aantal anekdotes over de belevingen in de katholieke kerk.
In 1903 is herdacht dat in 1803 er weer een processie gehouden mocht worden. Dit was 100 jaar geleden. Tussen 1795 en 1803 was Nederland bezet door de Fransen en deze hadden de processie verboden.
Medio twintiger jaren was pastoor Schroeders in onze gemeente. Hij wilde graag een Heilig Hartbeeld plaatsen op het toenmalige kerkplein. Jammer genoeg stierf hij vlug. Ter nagedachtenis aan hem is in 1925 toch dit beeld geplaatst in de buurt de kerk..
In het begin van d zestiger jaren kwam kapelaan Coumans in onze parochie. Dat was iemand voor de jeugd. Als wij op zondagmorgen om 9 uur naar de kerk gingen ging een iemand naar de kerk. De rest ging naar café de Trepkes. De ene persoon vertelde wie de mis had gedaan en nadat hij na d preek de mis had verlaten vertelde hij ons ook waar de preek over ging, zodat we thuis konden vertellen hoe het was geweest,