nr 24 oktober 2020

Details

Hits: 269

Samenvatting periodiek nr. 24

Enkele onderduikers

Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er veel onderduikers, ook in Gulpen. De reden hiervoor waren o.a. De dreiging om door de Duitsers opgepakt te worden en in Duitsland te moeten werken. Of in het verzet werkzaam te zijn geweest. Ook de Joden liepen groot gevaar om opgepakt te worden en naar concentratiekampen te worden afgevoerd.

Het boek dat Liesel Dalpke schreef over de laatste 6 maanden van de bezetting en de eerste 6 maanden na de bevrijdingen, een boek dat HKV Galopia in 2020 uitgaf bewijst dat er in Gulpen ook mensen ondergedoken waren. Onderduiken op een boerderij bewijst het verhaal van dhr. Kaelen door zijn verhaal dat er op zijn boerderij veel onderduikers waren geweest. Piloten uit neergestorte vliegtuigen moesten ook onderduiken.

De meest aangrijpende herinneringen kregen we via onze leden Jan en Tonny Herber-Alberts van Bernadette van Aalst uit Rotterdam toegestuurd. Zij was 7 jaar toen ze op 24 januari 1942 door haar 10 jaar oudere broer naar de boerderij en molen van de familie Roex in Gulpen werd gebracht. De jaren daar werden de mooiste jaren uit haar leven. Ook omdat ze woonachtig was in het zwaar gebombardeerde Rotterdam. Ze is in september met een fruitauto teruggegaan naar Rotterdam

In mei 1945 is zij met een Joods gezin naar Amsterdam gegaan. Toen ze 18 jaar was is ze begonnen met haar voorbereidingen om naar Palestina/Israël te gaan. Daar heeft zij haar man leren kennen. Haar prachtige verhaal staat afgedrukt in periodiek nr. 24. Dat is slechts één van de emotionele verhalen die in dit onderdeel van Periodiek 24 zijn beschreven. Diverse foto’s die zijn toegevoegd maken het verhaal compleet.

Het is geschreven door Fons Meijs.

Mijn ervaringen in de 2^de Wereldoorlog.

75-Jaar bevrijding dat in 2020 groots werd gevierd riep veel verhalen over de Tweede Wereldoorlog op. HKV-Galopia gaf het boek ‘bevrijd dorp in oorlogstijd’ dat heel veel gegevens bevat over de laatste 6 maanden van de bezetting en de eerste 6 maanden na de bevrijding. Deze werden opgetekend door lerares Liesel Dalpke. Maar het is heel belangrijk dat al deze belevenissen worden bewaard voor de huidige en toekomstige generatie.

Zo schreef Wiel Frijns, toen hij bijna 4 jaar oud was de grote inval van het Duitse leger dat via Orsbach bij Mamelis de grens was overgekomen en een sanitaire stop voor de paarden maakte bij hun huis.

Enkele weken later werd er hard op de voordeur geklopt en een aantal schreeuwende Duitse SS-soldaten willen enkele dagen “uitrusten” en eisten ‘parkeerruimte’ voor hun auto’s.

Wiel schrijft dat de gebeurtenis op 10 augustus 1944 hem het meeste is bijgebleven. Toen hij bezig was met het plukken van appels kwam een RAF-vliegtuig over dat ook nog begon te schieten.

In juli/augustus stond weer een groep Duitsers voor hun deur, wederom met paarden. Zij eisten een vervoermiddel om terug te keren naar hun vaderland: Duitsland.

Een week later kwamen 40-50 Duitsers en wilden bij ons logeren. Zij waren eveneens op weg naar Duitsland. Ze ontdekten dat wij 12 onderduikers hadden en eisten dat ze nog dezelfde dag zouden vertrekken.

En hierna kwam de bevrijding. Op 13 september kwamen de tanks langs de jongensschool.

Eind september was de evacuatie van de Kerkradenaren. Bij Wiel thuis werden 14 man gehuisvest. De grote brand in Aken konden zij vanaf hun woonhuis zien.

Twee weken werden meer dan 100 Amerikanen bij hun ingekwartierd. Deze militairen vertrokken richting Duitsland met achterlating van een geweer dat Wiel en zijn broer gebruikte om te zien wat een wapen voorstelde.

Geschreven door Wiel Frijns

Verzet en propaganda in de Tweede Wereldoorlog

Nederland werd bezet gehouden door Wehrmacht-troepen. De bevolking werd in het gareel gehouden door de Ordnungspolizei en diverse geheime Duitse politie- en opsporingsdiensten actief. (Gestapo, SD, Sipo, Abwehr) Op straat gedroegen de Duitsers zich correct en in de winkels betaalden ze keurig. Dat maakte dat de Nederlandse bevolking het gewone leven weer oppakte. Geleidelijk begon men zich te verdedigen en de Geallieerden begonnen met pamfletten de Duitse soldaten en bevolking te vertellen dat hun oorlog zinloos was.

HKV Galopia wist van het bestaan van deze pamfletten. Groot was onze verbazing toen we een paar van deze documenten kregen via drogisterij Beuken. Deze waren destijds verzameld door Leentje Schmetz. Deze documenten werden aan onze vereniging overhandigd.

De pamfletten werden door Nederland verdeeld. Vliegtuigen strooiden ze uit over steden en dorpen.

In dit artikel zijn een groot aantal hiervan afgedrukt indien ze leesbaar zijn. Zo niet, zijn ze overgetikt. Het is een heftige informatie over de feiten die zich in die tijd voordeden.

Geschreven door Fons Meijs en met dank aan drogisterij Beuken, Jan Somers en Jo Somers.

De twist,  De draai

In de vijftiger jaren was de ‘Rock and Roll’ muziek erg modern. Little Richard, Jerry Lee Lewis en natuurlijk Elvis Presley. “Tutty Frutty” en “Jailhouse Rock” werd toen heel veel gedraaid op radio en in dansgelegenheden. Enkele jaren later was het Chubby Checker die met zijn “let ’s Twist again” hoog scoorde. De dans bij deze “schlager” verlangde dat het hele lichaam in beweging kwam. Je stond tegenover elkaar en raakte elkaar niet aan, zoals gebruikelijk was bij andere methoden van dansen.

Deze dans werd ook in Gulpen populair, zelfs zo geliefd dat in Gulpen op een carnavalsavond een wedstrijd werd georganiseerd. De Gulpenaar, Piet Hegger, die de dans ten uitvoer bracht samen met een meisje uit Vaals. Samen behaalden ze de eerste prijs.

In Wijlre werden de Limburgse kampioenschappen georganiseerd en hier deed ook Piet Hegger mee, hij danste samen met Bertien Prevoo en zegevierden ook hier. Daarna volgde nog in diverse dorpen “Twistwedstrijden”. Bij dit artikel zijn diverse foto’s waarop te zien is dat twisten een zware lichaamsinspanning verlangde.

Geschreven door Piet Hegger en Fons Meijs.

Vader en zoon Buchholz “De Kroon op hun werk”

In ons dorp zijn een aantal zaken waarover je kunt blijven schrijven. “De Kroon” is zo’n zaak waarover we in diverse periodiek nummers van Galopia al diverse verhalen hebben geplaatst.

De grote bekendheid van Hotel de Kroon met zijn bioscoop en danszaal is vooral de verdienste van de familie Buchholtz.

René Geurts, de kleinzoon van Frans Buchholtz, bezorgde ons eind 2019 ruim 35 foto’s, afbeeldingen en enige bijbehorende tekst. Frans Buchholtz, beter bekend in Gulpen als “Ut Frenske”. Samen met deze gegevens waren aanleiding voor het schrijven van het onderdeel in periodiek nr. 24.

Johann Buchholtz is volgens zijn trouwakte geboren in Herkenrathen en is 30 jaar oud op 23 juni 1894 huwt met Anna Maria Barbara Bruels. Hij koopt de bekende herberg “de la Couronne” op de markt in Gulpen op 7 juni 1896 van P. H. Leclerq.

Tevens verhuurd hij jarenlang rijtuigen. Een van de de foto’s die bij het artikel is geplaatst, is te zien dat het gebouw er toen anders uitzag. Na een grote brand in 1911 liet hij het hotel verbouwen.

In 1916 is er al een poging om films te vertonen in Gulpen.

In december 1937 nam zoon Frans Buchholtz, ut Frenske, het hotel/cafébedrijf en de bioscoop over van zijn vader. Maar films vertonen was toen een groot probleem. Na 27 juni 1940 mochten geen films van Amerikaanse herkomst vertoond. Ook Frans Buchholtz kreeg te maken met oorlogsschade.

De bioscoop werd van november 1944 tot en met mei 1945 door het Amerikaans leger voor diverse doeleinden gevorderd, o.a. voor het geven van filmvoorstellingen aan Amerkaanse frontsoldaten. Bovendien werd het cafébedrijf gedurende oktober 1944 tot maart 1945 gevorderd t.b.v. een Amerikaanse kantine. Dit alles heeft geleid tot aanzienlijke economische schade omdat het meubilair in café en zaal veel te lijden had gehad.

Tenslotte is het café in 1994 aan een nieuwe eigenaar verkocht. Dus bijna 100 jaar familiegeschiedenis is in dit onderwerp te lezen.

Geschreven door Fons Meijs met grote dank aan René Geurts uit Heerlen kleinzoon van Frans Buchholtz voor foto’s en verdere informatie.

Wat deed de jeugd tussen 15 en 25 jaar in de vrije tijd in de 60^er jaren

Er waren nog weinig huisgezinnen die een TV bezaten in de 60^er jaren. En in die tijd ontbrak het ook nog aan programma’s. Er waren wel verenigingen waar de jeugd terecht kon. Bijvoorbeeld de K.A.J. Voor 10 cnet was je lid en de hele avond van zeven tot tien o.a. kaarten, dammen, biljarten en tafelvoetballen. Diverse wandelingen werden gedaan. De meisjes probeerden de avond om te krijgen met handwerken, naaien of andere bezigheden.

Thuis waren ook spelletjes die werden gedaan, b.v. Mens-erger-je-niet, moeder de gans, dammen, schaken en kaarten. Er werd radio geluisterd.

Als de jongens en meisjes de leeftijd van 16 jaar hadden bereikt gingen ze vaak op dansles. Als men de les een beetje onder de knie had ging men op zondagavond naar de bal in de naburige dorpen. De jongens dronken zich eerst moed alvorens ze de dames voor een dans durfde uitnodigen. Op deze wijze ontstond meer dan alleen maar vriendschap, verkering kon het gevolg ook zijn.

Op zondag werd er ook naar voetbalwedstrijden gegaan. Als je club een overwinning boekte werd er ook “eentje” op gedronken. Kampeervakantie in het buitenland, België of Duitsland.

Samen met de fiets werden grote afstanden afgelegd.

De meisjes moesten hun tijdverdrijf meer zoeken in het huishouden.

Geschreven door Piet Hegger en de plaatjes werden verzorgd door Astrid Ongersma.

Sprinboongats

Tijdens gesprekken met leeftijdgenoten waarvan de gemiddelde leeftijd ook al de pensioengerechtigde leef is gepasseerd dan kunnen straatnamen ter sprake komen die niet meer bestaan. “Ut kirkegätske”. Dit wandelpad liep vanaf de Looierstraat links aan Alde voorbij en kwamen via de Kerkstraat, de huidige Prof. Cobbenhagenstraat uit bij het kerkhof waar voor 1924 ook de kerk stond en dit was het pad dat de kerkgangers bewandelden als ze een H. Mis wilden bezoeken. In die tijd was de huidige Nieuwstraat een voetpad. Zeventig jaar geleden noemde wij het “d’r lange berg” een gevaarlijke steile helling die in de winter indien bedekt met sneeuw werd benut om met de slee, met hoge snelheid, naar beneden te razen.

Enkele jaren later was het de verlengde nieuwstraat.

In een aanvraag voor een bouwvergunning in 1948 staat ook een staat in deze wijk van Gulpen genoemd: “De sprinboongats”. Deze straatnaam wordt in meerdere bouwvergunningaanvragen genoemd. Springbonen (jumping beans) hebben hun oorsprong in Mexico. Het zijn kleine geelbruine bonen van de plant Spirostachys Africana.

Geschreven door Jo Somers.

Trambaan nabij Slenter Reijmerstok

Er zijn meerdere boeken geschreven over de geschiedenis van de stoomtram Maastricht-Vaals met een groot station in Gulpen. Buiten het dorp Gulpen moest het een en ander gebouwd worden om het mogelijk te maken dat de tram dezer rit kon maken. De Gulp moest worden overgestoken. Hoogte moest worden overwonnen om het groot dal van de Gulper Del te kunne overbruggen. Hiervan zijn nu nog diverse ‘littekens’ in de natuur te zien. Naast een van de viaducten woonde de familie Slenter. Hij zou het handig vinden als hij een aansluiting op de spoorlijn kon aanleggen. Hij kon dan gemakkelijk zijn kolen etc. aanvoeren. In 1925 kreeg hij toestemming om dit aan te laten leggen. De prijs hiervoor was echter te hoog en er werd een regeling getroffen die hij wel kon betalen. Er werd hiervoor een huurcontract gemaakt. Bij het huurcontract zat een situatie-schets die duidelijk maakt waar de veelading lag en waar het spoor naar Slenter gedachte was. Ook bij dit onderdeel maken de foto’s die zijn toegevoegd het verhaal heel erg duidelijk.

Resultaat oude schoolfoto’s

Groepsfoto’s krijgen pas hun onbetaalbare historische waarde als de namen van de geportretteerde zijn vermeld. Liefst nog met een klein verhaal van de een of ander die op de foto staat. In periodiek nr. 23 drukten wij enkele van deze groepsfoto’s af. We kregen bij alle namen van de mensen die op de foto’s staan afgebeeld. Wij besteden ook een vergadering aan deze foto’s waarin wij aan de bezoekers van de bijeenkomst: “Hoe zijn de namen van de mensen op de foto’s?” Hierdoor kregen we niet alleen vele namen maar wehoorden ook verhalen die deze mensen hadden meegemaakt. Indien er weer vergaderingen gepland mogen worden zullen we weer foto’s tonen.

Geschreven door: Wiel Frijns, Frans Weber en José Austen.

Jubilea dienstbode bij Neubourg.

In vroeger tijden was het gebruikelijk dat je voor lange tijd een functie als dienstbode aannam. Vaak het een baan voor de rest van je leven. Zo ook hadden de graaf en gravin op kasteel Neubourg medewerksters als diensbode en dat gedurende soms zeer lange aaneengesloten periodes. Begin September in het jaar 1911 was er een feest op Kasteel Neubourg. Twee diensbodes vierden respectievelijk hun 25-jarig en hun 40-jarig jubileum bij de familie d’Ansembourg. Catharina Blezer verbleef al 40 jaar op het kasteel Neubourg en Mina de Glas vierde haar 25-jatig jubileum. De feestdag begon met een H. Mis in de slotkapel. Daarna een vergadering samen met de jubilarissen. En na het gemeenschappelijk avond gebed vond een fakkeloptocht door het park plaats.

Een tijdje na haar 40-jarig jubileum op het kasteel kreeg Catharina Blezer op 30 augustus 1912 een Koninklijke onderscheiding.

In de Katholieke Illustratie van 23 januari 1923 staat mejuffrouw Cath. Blezer afgebeeld. En daarbij haar gouden jubileum vermeld. In dit onderdeel staat de hele levenswandel van beide dames vermeld.

Geschreven door Jan Somers.