Burggraver hof

Details

Hits: 2781

Burggraverweg – Burggraverhof – Burggravervoetpad.

Achter elke straatnaam zit een verhaal. Het ontstaan kan vrij simpel zijn gebeurd. De infrastructuur wordt aangelegd en er worden nieuwe huizen gebouwd. Er ontstaat een nieuwe straat. Dit gebeurt heden ten dage wel vaker. In vroeger tijden was het een unieke gebeurtenis. En als de gemeentelijke overheid niet snel de straatnaam bekend maakte noemden de mensen het al vrij snel "in die nieuwe straat". En het vervolg was dat de naam 'Nieuwstraat' ontstond. Werd deze verlengd, U raadt het al, de verlengde Nieuwstraat was een feit.

Uit ons historisch onderzoek is gebleken dat alleen al in en rond Gulpen meer dan 300 veldnamen bestaan. Enkele zijn gebruikt voor de benaming van wijken in Gulpen: o.a. De Rus, het Rijckerveld en het Schuttersveld.

Als je de geschiedenis van Gulpen onderzoekt kun je niet ontkomen aan de Burggraaf. Deze is gelegen in het moerasgebied aan de voet van de Dolsberg. De naam Burggraaf was in vroeger tijden ook een adellijke titel. Nog vroeger was het een functie. De titel in de adellijke rangorde is gewoonlijk hoger dan baron en was weer een graad lager dan graaf. Ook vrouwen konden deze titel dragen dan werden ze burggravin genoemd. In het Latijn wordt praefectus, castellanus of burggravius genoemd.
Als je vanuit Wijlre komt dan kun je de Burggraaf zien liggen. Ik hoor mensen vaak vertellen dat deze hoogte is opgeworpen en dat er een kasteel op heeft opgestaan.
foto uit 1987

Maar het is een natuurlijke hoogte. De Dolsberg eindigde in vroeger tijden in het moerasgebied aan de Geul. (De provinciale weg Valkenburg – Gulpen bestond toen nog niet.) Men heeft als het ware een stuk van deze uitloper weggraven. Wat overbleef was de huidige Dolsberg en een heuvel in het weiland. Rondom deze heuvel werd een gracht gegraven die zich al spoedig vulde met water omdat dit een moe-rasgebied is. Op deze heuvel werd een verdedigbare vesting gebouwd. Het woord "Abschnitt-motte" past daarom beter bij deze heuvel. Het is met 15 meter de hoogste van Nederland. In Eys ligt eveneens op de Boereberg een Abschnitt-motte.
De Burggraaf is mogelijk al aangelegd in de elfde eeuw, misschien nog eerder. Niet bevestigde berichten beweren dat er op de heuvel vondsten zijn gedaan uit de Karolingische tijd. De Karolingen waren een dynastie die het Frankische Rijk regeerde en wel vanaf de 8e tot de 10e eeuw. De naam is afgeleid van Karel Martel. En dit was een bastaardzoon die niet als volwaardig lid van de Pepiniden werd aanvaard.

De Burggraverweg loopt vanaf de brug in de Nieuwstraat evenwijdig aan ons riviertje de Gulp. Aan de overkant is nog steeds een bronnengebied. Dat water wordt nu door een drainagesysteem uiteindelijk op de Gulp geloosd. Het regenwater dat op het hoger gelegen gedeelte van Gulpen valt dringt in de bodem en komt in de laag gelegen gedeelten weer via een bron naar boven en zodoende ontstaat ter plekke een moerasgebied.
In een gedeelte daarvan is jarenlang een zagerij geweest die door Wiel Lemmens werd gedreven. Daarna heeft de gemeente Gulpen er langere tijd hun magazijn gehad waar ook de vrijwillige brandweer was gestationeerd.
In 1993 werd een begin gemaakt met de bouw van 23 woningen in dit moerasgebied. Daarvoor werd ook een nieuwe brug over de Gulp gebouwd. Heel toepasselijk kreeg deze hof de naam: Burggraver-hof.

De naam van het voetpad langs de Gulp zullen maar weinig mensen weten. Gemeentelijke kaarten vermelden dat dit het Burggravervoetpad is. Een in eerste instantie onbelangrijk pad, hooguit voor de wandelaars onder ons. En ook de schooljeugd uit Eys en Wijlre maakt er handig gebruik van om de scholengemeenschap in Gulpen te bezoeken.

En toch is het een van de belangrijkste paden die Gulpen, ik durf zelfs te beweren, Limburg qua geschiedenis rijk is.
Om dit te bewijzen moet ik heel ver terug gaan in de geschiedenis. De voorgeschiedenis van de slag bij Woeringen (1288) vond aan dit voetpad plaats. Deze slag maakte een einde aan een gewapend conflict dat in de geschiedenisboeken bekend staat als de Limburgse successieoorlog. (erfopvolging)

In 1988 werd in samenwerking met het Rijksarchief in Limburg en het Bonnefantenmuseum een historisch onderzoek gedaan naar de geschiedenis van deze successieoorlog. Een boekwerkje hierover werd bij gelegenheid van de historische expositie in het Gouvernement uitgegeven. Een markant punt in Gulpen waarnaar een straat, een hof en een voetpad zijn vernoemd.