kruistocht vanuit Gulpen via Ingber en de Hut

Details

Hits: 1798

Deze wandeling voert vanuit Gulpen door Ingber en de Hut langs diverse geplaatste veldkruisen. Gekozen kan worden voor een route met een lengte van 4,5 , 6 of 8,5 km. Het hoogteverschil tussen Gulpen en Ingber/de Hut bedraagt 84 meter. Niet alleen kruisen komen we tegen maar ook Mariabeeldjes die uit piëteit zijn geplaatst. Het startpunt is bij het busstation van Gulpen, gelegen op de kruising Rijksweg en Burgemeester Teheuxweg. Onderstaand wordt de route en de objecten, die langs de weg te zien zijn, beschreven. Ook ingegaan wordt op wat verder zoal op de route te zien is.

We starten bij het beeld van een markant, steigerend paard naar een ontwerp van Fons Bemelmans uit 1988. Gekozen werd om bij het station een paard te plaatsen omdat dit de oudst bekende mogelijkheid van vervoer is.
Hier steken we de Rijksweg over en gaan in de richting van de verkeerslichten. We lopen tot bij het derde verkeerslicht. Hier komen

we bij de carréboerdereij Veldhof en slaan rechtsaf, de Ingbergrachtweg in. Deze weg blijven we volgen tot Ingber. Voor de boerderij staat een smeedijzeren kruis op een sokkel van Naamse steen. Het kruis werd in 1902 door de familie Bormans-Hupperichs geplaatst en draagt als tekst: Geloofd zij Jezus Christus.  Aan de overkant van de kruising staat, iets op rechts, een paardenkastanjeboom met een herdenkingsplaquette. De boom werd op 21-05-1994 geplant na de oprichting van de Harmonie St. Petrus op 28-10-1993. Deze harmonie ontstond door de fusie van twee harmonieën van Gulpen. De carréboerderij is inmiddels tot appartementencomplex verbouwd. Men denkt dat de boerderij, op grond van muurrestanten in de kelders, gebouwd is op de restanten van de hoeve van het Onze Lieve Vrouw Kapittel van Aken (Dom). Deze werd in 1579 verwoest door troepen die onder leiding stonden van Lodewijk van Nassau. De huidige hoeve stamt uit het midden van de 19. eeuw.

Als we rechts ingeslagen zijn zie je na een dertigtal meter aan de rechterhand de Sint Petruskerk van Gulpen. De toren op de torenspits voorzien van een kruis en volgens katholieke traditie ook een haan. Dit herinnert aan de woorden van Christus tot de apostel Petrus: Eer de haan drie keer kraait zult gij mij verloochent hebben. Voor de kerk zie je een groter plein, het Kapelaan Pendersplein en de rugzijde van een monument voorzien van een kruis en de tekst:
Ons heil in ’t kruis
Gulpen aan zijn herder den hoogeerwaarden heer Alfons Schroeder pastoor-deken kanunnik van het
kathedraal kapittel van Roermond bij zijn 50-jarig priesterfeest 15 maart 1927.

Schuin tegenover dit H. Hartbeeld staat een oude, behoorlijk gerenoveerde hoeve van mergel en onderdelen met een speklaag, dat wil zeggen afwisselend een aantal rijen bakstenen gevolgd door een laag mergel.

Bij de eerstvolgende kruising staat een aardig gietijzeren kruis in een prieeltje, dat met een buxushegje is afgezet. Het is een doorbroken, besloten kruis. De voet wordt geflankeerd door twee ranke zuiltjes waarboven fronton met hogels en een kruisbloem. Schacht en balken zijn met rechthoekige segmenten verdeeld, elk met een bloemornament. Aan elk balkeneinde is een plantaardig ornament toegevoegd. De hoeken zijn versierd met stalenbundels, die niet meegegoten zijn. Tegen de bovenbalk is een banderol met de opliggende kapitalen INRI geplaatst. Deze letters staan voor een latijnse tekst: Jesus Nazarenum Rex Invadeorum, vrij vertaald: Jezus van Nazareth, koning der Joden. De banderol werd later toegevoegd.

De weg vervolgende slaan we bij de volgende splitsing rechtsaf en gaan de Ingberdorpsstraat op.

Wanneer gekozen wordt voor de route met een lengte van 4,5 km slaat men direct het paadje, aan de linker kant in, na de 2 boerderijen en 2 woonhuizen. Dit pad, het Weinbergsgrubvoetpad, eindigt op de Putsteeg- Oude Maastrichterweg. Hier wordt links afgeslagen. De beschrijving gaat verder bij: Oude Maastrichter weg.

Na een paar honderd meter staat onder een es een nieuw kruis. Het vorige kruis met een bronzen corpus en gevormd door horizontaal en verticaal twee spijlen eindigde met een halve cirkel. De hoeken werden gevuld door bogen die elk weer in een twee kleinere bogen eindigen. De uiteinden van de kruisbalken wordt gevormd door gegoten pijlpunten. Dit prachtige kruis werd helaas in 2010 vernield. Voor de avonturiers staat een kruis in het bosje in de tweede bocht van de S-bocht bocht die nu volgt. Om het kruis te zien moet men de helling in het bos beklimmen en op het plateau de meest vooruitgeschoven punt van het bos opzoeken. Hier staat onder een hoogzit een kruis voor de heer Vluggen. Hij was jachtopziener bij een Gulpense jagerscombinatie en op 31-10-2001 bezig met de bouw van de uitkijkpost voor de jacht toen hij een hartinfarct kreeg.

Wanneer we de weg vervolgen bereiken we de eerste huizen van Ingber. Ingber bezat vroeger veel boerderijen waaronder enkele kapitale boerderijen. De oorzaak ligt in de vruchtpare gronden van het plateau. Hier is de löss nauwelijks weggespoelde zoals in de hellingen. De grond was daardoor met name geschikt om landbouw te bedrijven. Het eerste kruis komen we tegen bij Ingberdorpsstraat 46. De stalen afsluitpoort van de daar achter gelegen hoogstamboomgaard is van een kruis voorzien. Het naburig pand met nummer 44 is voorzien van een zwart geverfde nis met kruisje daarboven. In de nis staat een Mariabeeldje met het kind Jezus op de arm. In de hoek van de panden met nummer 28 staat een Lourdesgrotje. Tegenover dit pand staat de kapitale Kapittelshof. Volgens een inscriptie in een mergelband van de gevel van de schuur stamt deze uit 1710.

Bij de volgende splitsing slaat men links de Putsteeg In wanneer gekozen wordt voor de route van 6.1 km. De steeg is vernoemd naar de waterput die voor de gevel van het huis links op de hoek van de Putsteeg stond. Deze put werd rond 1930 aangelegd en is ongeveer 65 jaar diep. Hij heeft niet lang dienst gedaan en werd afgebroken uit veiligheidsredenen. Boven de put stond een puthuisje zoals die op veel plaatsen, bijvoorbeeld in Margraten, voorkomen. Heel toepasselijk zijn de afbeeldingen op het gietijzeren kruis op de hoek van de Putsteeg: de doop van Jezus door de H. Johannes in de Jordaan. Bij de voet staat een engel met een zwaard en op de horizontale balk is in de uiteinden een engelenkopje afgebeeld.
Het pand tegenover dit kruis is een mooi gerestaureerd vakwerkhuis. De zijgevel is heel toepasselijk getooid met een neogotisch kruis in vliegermodel en voorzien van een klein afdakje.

Rechtdoor gaat de Ingberdorpsstraat over in de Lemmenstraat. Bij de splitsing staat een smeedijzeren kruis voorzien van de banderol met de letters INRI en de martelwerktuigen: hamer en tang. Tegenover dit kruis staat een Mariakapelletje. Het werd in 1946 gebouwd uit dankbaarheid dat men de oorlog goed doorstaan heeft. Op een banderol staat de tekst: Hubertina Anna Maria, O. L. V. van Fatima beschermvrouwe, Ingber 25-09-’46. De wanden van de kapel en de buitenmuren zijn grof, wit gepleisterd. De nis boven het altaar is blauw geschilderd. Hierdoor komt de beeltenis van O. L. V. van Fatima goed tot recht. Boven de ingang is een decoratieve lantaarn opgehangen. Aan weerszijden van het Mariabeeld zijn consoles opgehangen waarop geknielde engeltjes met gevouwen handen geplaatst zijn. De opening van de kapel en de hoeken van het muurwerk zijn uitgevoerd met grove blokken kalkzandsteen. De kapel is van een klokkentorentje voorzien die om 12.00 uur iedere dag het Angelus luidt.

Voorbij de kapel volgen we de Lemmensstraat en na een stuk lopen komen we bij een kruising. De rechter zijweg heet Wijnweg (N.B.) en de linker zijweg Ingberweg. Op de hoek van de Ingberweg en de Lemmensstraat is tegen de muurgevel een houten muurkruis geplaatst met een gietijzeren corpus. Het is uitgevoerd als vliegermodel en voorzien van de tekst: “INRI Mijn Jezus Barmhartigheid. 300 dagen aflaat’.

Bij deze kruising slaan we linksaf en lopen door een gedeeltelijk holle weg. Bij de volgende splitsing is een driehoekig stuk land afgezet met een zeer hoge haag bestaande uit diverse soorten struiken. Hier slaan we linksaf. Deze weg alsmede de voortzetting van de weg aan de overkant van de Rijksweg heet weer Wijnweg. In Kerkrade bestaat een Wijngracht en tussen Banholt-Termaar-Breusterbosch bestaat ook een Wijnweg. Deze wegen maken in een bepaalde periode zeer waarschijnlijk deel uit van de handelsroute tussen Keulen en Luik (via Visé) en waarschijnlijk werd hier toen vooral wijn over deze weg vervoerd. Links en rechts staan in de bermen in de zomer een groot arsenaal aan bonte bloemen en kruiden.

Bij de Rijksweg aangekomen zien we aan de overzijde een houten kruis staan. Het kruis is in vliegermodel uitgevoerd en voorzien van een afdakje. Onder de corpus is een bord geplaatst met de tekst: Maak van deeze daag ‘ne gooien daag. Bij deze kruising slaan we linksaf en bereiken de buurtschap “de Hut”. Aan de rechter kant van de weg, voor huisnummer 4 staat tussen het fietspad en de weg een klein kruisje met de tekst: “Chicka 07-07-2010”. Wat de aanleiding voor de plaatsing van dit kruisje is in de buurtschap niet bekend. Iets verderop, tegenover huisnummer 6 is tegen een es, van een groepje van vier essen, een kruis bevestigd. De corpus wordt hier, conform het gebeuren op de Calvarieberg geflankeerd door de HH Maria en Johannes. Op deze plaats werd op 26-01-1990, tijdens een buitengewoon stormachtige avond, een auto tegen een nu verdwenen rij eikenbomen gedrukt waardoor de automobilist zijn dood vond.

Iets verder stoten we weer op de Lemmensstraat (links) en de Steenkuilerweg op de Rijsweg (rechts). Bij de kruising aan de Steenkuilerweg staat een ijzeren kruis met de ornamenten die van een voorganger-kruis hoorden. Daar hoort ook een plaatje bij met het jaartal 1903. Bij de kruising slaan we linksaf en passeren daarbij de imposante hoeve Beusdalshof. De hoeve is waarschijnlijk identiek met de in de 13. eeuw reeds genoemde hof te Ingber. Deze werd in 1554 door Herman van Eijs Beusdal verkocht aan Gillis van Eynatten. De schuur doet qua dakhelling gotisch aan doch stamt, evenals de rest van de gebouwen, waarschijnlijk uit de eerste helft van de 18. eeuw. In de topgevel van Lemmensstraat 46 is in een nis een beeltenis geplaatst  van de H. Familie: Jozef, Maria en het Jezuskind.

We lopen de Lemmenstraat uit en bij het Mariakapelletje slaan we rechtsaf tot de Putsteeg. Hier gaan we rechts af en blijven de weg volgen tot de eerste huizen van Gulpen verschijnen.

Na circa 200 meter lopen zien we op de linker berm een doorbroken, besloten gietijzeren kruis. Bij het voeteinde is een kelk weergegeven met aan weerszijden geknielde putto’s. Onder de voet van de corpus is een engelenkopje weergeven en boven de corpus staan de letters: INRI. Verder is het kruis met bloemen en ranken versierd.

Verder voor wqandeling van 4.5 km. Nadat het Weinbergsgrubvoetpad de Putsteeg bereikt heeft heet de weg van daar tot Gulpen Oude Maastrichterweg. In de richting Ingber verliep deze echter zuidelijker, dichter tot de Hut. De Oude Maastrichterweg was de in 1764 zo genoemde Nieuwe Heerestraat van Maastright op Aaken. De huidige Rijksweg tussen Aken en Maastricht werd eerst rond 1825 aangelegd tijdens de regering van koning Willem I. Net voorbij het Weinbergsgrubvoetpad komen enkele dalletjes bijeen in een drinkpoel voor, vroeger, het vee en thans voor kikkers. Hij  zit vol met kikkerdril en is omzoomd met lissen.

Wanneer we de bebouwing naderen volgen we uiteindelijk het pad op rechts naar het kerkhof om twee kruisen te bekijken. Rechts, omgeven door vrij hoge graften is de absouteplaats. Hier staat een vrij groot absoutekruis en een gedenknaald met een hoogte van 13 meter. Links daarvan staat een nog groter kruis: het Glorierijke kruis. In 1968 had Madeleine Aumont uit Dozulé in Normandië 49 verschijningen. Acht maal verscheen haar een kruis in een stralend licht en bij de derde verschijning kreeg zij de opdracht om de priester te vragen daar zo’n Glorierijk Kruis op te richten. Naar aanleiding hiervan is een beweging ontstaan die overal in Europa dergelijke kruisen plaatst.

Wanneer we het kerkhof verlaten slaan we het pad in op rechts dat bij de Rijksweg en de oprit naar Neubourg uitkomt. Bij de Rijksweg slaan we linksaf. Na circa 170 meter de weg afgedaald te zijn staat aan de linker kant in de berm tussen vrij hoge struiken een kruis met de tekst Loek. Hij verongelukte hier met zijn motor op 24-07-1994.

Verdergaande komen we op een gegeven ogenblik bij de tuin van het Dr. Ackenshuis, een bejaardentehuis annex zorgkliniek. In de tuin van het tehuis staan een Mariakapelletje en een gietijzeren wegkruis en hangt een boomkruis, waarbij de Christusfiguur door geglazuurde mozaïeksteentjes wordt gevormd.  Het gietijzeren kruis heeft in het centrum een afbeelding van de goede herder. Bij het voeteinde staan twee vrouwenfiguren en op de vier armen zijn gevleugelde engelenkopjes aangebracht. Verder is het kruis versierd met gestijleerde bloem- en rankmotieven. Het beeld en de kruisen in de tuin zijn wat moeilijke vanaf het fietspad te zien, mogelijk staat het poortje, bij het einde van de tuin, open.

Wanneer we verder de helling aflopen bevindt zich direct na het huis aan het fietspad, in een soort diepte, de Joodse begraafplaats. Deze werd na de oorlog niet meer gebruikt daar alle Joodse ingezetenen in de oorlog afgevoerd werden en in concentratiekampen om het leven kwamen. Nu onderhoudt de gemeente het kerkhof. Bij het kerkhof staat een zuil uit 1989 met een inscriptie naar een ontwerp van Appie Drielsma. De tekst luidt: Ter gedachtenis van de joodse medeburgers die in de jaren 1940-1945 zijn weggevoerd en omkwamen in vernietigingskampen.

Van hieruit dalen we verder af en lopen door naar het eindpunt bij het busstation.

Giel Xhonneux    april 2012