GULPEN

en

 OMSTREKEN.

 Gulpen, Druk van M. Alberts en Zonen

 

Poëzie is overal

Overal te vinden,

Doch hier in dit lachend dal

Meer dan elders, vrinden!

 

Wien de tegenwoordig heerschende lust tot reizen bekruipt; wie gaarne een heerlijke bladzijde uit het ongeëvenaarde boek der Schepping lezen wil; wien het lust zich te vermeien in ’t lachende GULP- en GEULDAL, er ettelijke dagen of weken het harte eens ter dege wil ophalen; dien bieden wij dezen bescheiden wandelgids met vriendelijke gedienstigheid aan.

Ons stedeken - want sedert de laatste 20 jaren klinkt (dank den prijzenswaardigen bouwlust der meeste Gulpenaren en uitbreiding van de schilderachtig gelegen gemeentekom) de naam dorp niet meer waardig genoeg voor 't bekoorlijke Gulpen, - ons stedeken ligt ongeveer midden tusschen de twee in de geschiedenis zoo vermaarde zustersteden Maastricht en Aken.

Van af den Gulperberg ten Zuid-Oosten of den Dolsberg ten Noord-Westen gezien, lijkt het, met zijn eenvoudige kerk, middeneeuwsch slot, nette, prettige huizen, vroolijke buitentjes , verleidelijke wandeldreven, uitgestrekte bosschen, bonte tuinen en weilanden van de weelderijkste heerlijkheid een Neurenbergsche speeldoos, die aan den voet des bergs grillig boog en laag door elkander geplaatst een allerkeurigst schilderijtje levert, waaraan reeds menig liefhebber-kunstenaar zijn rijk coloriet met het beste gevolg besteed heeft.

Inderdaad! De dichterlijke toerist, die oog en hart voor het natuurschoon heeft, neuriet, daarboven zich in de frissche lucht badend, den zangerigen dichter van »De liefste plek" onwillekeurig na:

 

Laat schoener oorden spreken

Van kracht en majesteit;

Dees uitverkoren streken

Zij ad'men: lieflijkheid.

 

Waar rijzen zoeter geuren,

Waar mengelt d'avondstond

Zoo vriendelijke kleuren

Zoo lieflijk bruin en bont?

 

Ik weet geen lentedreven

Zoo rijk aan melodij!

.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .

En ware ik Heer in 't leven

Neen, neen ik scheidde niet

'k Bleef nesten in dees dreven

En zong er lied op lied.

 

De gemeente Gulpen telt ongeveer 2700 inwoners.

Wij zeggen “de gemeente"; want bij Gulpen behooren : het Rectoraat Reijmentok en de gehuchten: Ingber, Euverum, Pesaken, De Del, Berghem , Crapoel, Landsraad en de Bek.

Voor de belangrijkheid der plaats pleit ten eerste, dat er zich het kantongerecht voor het district bevindt, met kantonrechter, griffier, deurwaarder enz., die alhier metterwoon gevestigd zijn; dat ze het hoofdkiesdistrict is en tevens een militiekantoor heeft. Verder dat er wekelijks, 's Donderdags, een zeer bedrijvige en druk bezochte weekmarkt en jaarlijks op den 2^den Maandag der maanden: Maart, April en Mei, jaarmarkten plaats hebben, buiten en behalve de van oudsher dateerende St. Hubertusmarkt, die koopers en verkoopers van heinde en ver hierheen lokt.

Zijn dichterlijken naam ontleent het plaatsje aan het kristalhelder altijd voortkabbelende riviertje, dat Gulpen dwars dooradert: de Gulp (la Galoppe: de snelvlietende).

De Gulp is een zijriviertje van de Geul, waarin zich de zoo smakelijke forel ophoudt. Het ontspringt ten Noorden van Henri-Chapelle in de Belgische provincie Luik. Bij Teuven komt het in Limburg, loopt door Slenaken en Gulpen en stort zich ten Noorden dier plaats in de Geul.

Allerprettigst , verfrisschend en bekoorlijk is het, op een zwoelen zomerdag den kronkelenden loop van het watertje mijmerend te volgen.

Heusch! men zon haast geneigd zijn te gelooven, dat de beminnelijke zanger der “Vlindertjes”: “Korte weelde” hier aan zijn speelsche harpe ontlokt heeft, toen hij zoo melodieus kwinkeleerde:

 

Ei, zie hoe dat beekje die weiden dooradert

En kabbelend voortijlt in grillige vlucht,

Hoe 't hier zich verschuilt onder 't frissche gebladert,

- Het dartele vliet je ter schutse vergaderd ­

En ginds weel' het blauw wederkaatst van de lucht!

 

Het windeke schommelt de tallooze knopjes.

Van bloempjes gestrooid langs zijn klaterend pad:

Zij tooien hun blaadjes niet paarlende dropjes

Zij wiegelen vrooljjk hun kleurige kopjes

 

En lachen hun beeld toe in 't spiegelend nat.

 

Bemaald met den weerglans dier kleuren, doorkruist het

Bij 't zingen der vogels het lachende groen;

Als zong ook zijn water een liedje zoo ruischt het

Als danste 't, zoo hobbelt en bobbelt en bruist het

En murmelt gezwind door het geurig plantsoen.

 

Verlokt niet geboeid, door het lustige schateren

Van 't vogelen lied ruischt het voort langs zijn baan

Tot waar de rivier ginds haar golving doet klateren

Maar stort nauw zijn vocht in den schoot van die wateren

Of 't is met het spel en de weelde gedaan.

 

O ernst van het leven, verzwelgt gij dus niet

Het beekje der jeugd dat zoo lustigjes vliet! ....

 

De reiziger zal te vergeefs helaas! in zijn spoorwegboekje het station Gulpen gezocht hebben; want, heeft Natuur met kwistige hand van haar pracht en heerlijkheid een ruim deel aan haar troetelkindje geschonken, de Kunst gaf tot nog toe zeer sober en karig van hetgeen zij bewonderenswaardigs wrochtte.

Of de kwijnende kurgast, de natuurlievende toerist, de springlustige maagd- en jongeling­ schap dit erg wraken?

Naar onze bescheiden meening niet, daar Gulpen juist door zon ongekunstelde, natuurlijke schoonheid zooveel aantrekkelijks heeft voor zijn breede schare bezoekers.

Wylré is het naastbijgelegen station en ná een half uurtje wandelen, welke wandeling der moeite overwaard is, komt ge langs de R. K. Kerk al aanstonds aan de breede sterkglooiende dorpsstraat, die aan uw verrast oog als een betooverend panorama een onbeschrijfelijk gezicht op den hoogen Gulperberg biedt. Behalve de R. K. Kerk, (Gulpen is een Dekenaat) heeft het plaatsje nog een Ned. Herv. Kerk en een Synagoge.

In de nabijheid der R. K. Kerk, met nette pastorie er naast en twee gezellige kapelanieën ertegenover, ligt eene bijzondere meisjesschool door de Eerwaarde Liefdezusters van Tilburg bestierd. Deze is een stichting der adelijke familie Ansembourg van Neubourg. In den laatsten tijd hebben de schoollokalen, die thans het eigendom der Eerwaarde Zusters geworden zijn, aanmerkelijke verbeteringen naar de laatste eischen des tijds ondergaan. Het getal schoolmeisjes is ruim 200. Niet alleen de talen enz. maar ook de godsdienstleer en nuttige hand werken worden er steeds met het beste gevolg onderwezen.

Tusschen de Ned. Herv. Kerk en Isr. Synagoge verheft zich in statige fierheid de gemeenteschool, met ruime speelplaats en vroolijke meesterwoning. Zij beheersch van af den hoogen “Kibeugel” *¹- naam der straat - met in het oogvallende vriendelijkheid de gemeentekom. De drie ruime, prettige lokalen huisvesten circa 150 schoolkinderen, aan wie een Hoofd en twee onderwijzers met menschlievende offervaardigheid dagelijks gedurende vijf uren de levenswijsheid en grondbeginselen der wetenschappen mededeelen. Nog melden wij als een der merkwaardigheden van Gulpen een chemisch-technisch Laboratorium.

Om den vreemdeling het verblijf alhier confortabel en aanlokkelijk te maken zgn. de hotels , in de laatste jaren veel verfraaid, uitgebreid en aan de behoeften des tijds dienstbaar gemaakt.

Het “Hotel de la Poste” moet zeker op de eerste plaats genoemd worden. 't Ligt in de Dorpsstraat tegenover het Post- en 'Telegraafkantoor,

dat iederen dag van 's morgens 8½  tot

‘s avonds 6½ ure en 's Zondags. van

‘s morgens 8½  tot 9½ ure open is.

Men vindt in dit alleszins aanbevelenswaardig Hotel een prompte bediening door den hotel­ houder B. Heimbach zelf.

Al wat de plezierreiziger en toerist kan verlangen wordt hem verschaft. Lees-, conversatie­ en billardzaal, zomertuin, veranda enz. en daarenboven alles puike kwaliteit voor den inwendigen menseh.

 

Verder het van oudsher reeds zoo gunstig bekende “Hotel: de la  Couronne” op de markt gelegen, dat zijn goede faam onder den nieuwen hotelhouder J. Buchholz-Bruels steeds blijft handhaven: Bediening, bereiding, logies, prijzen, ze laten niets meer te wenschen over.

En eindelijk het Hotel: Au cheval blanc en het Hotel Belge op den Rijksweg, die beide met de andere zooveel mogelijk concurreeren.

De wetenschap is er niet minder op waardige wijze goed vertegenwoordigd.

Behalve de reeds bovengenoemde kantonrechter enz. wonen er twee notarissen, een geneesheer, twee tandartsen en een veearts; twee ontvangers enz. Twee apotheken staan steeds tot baat der lijdende en kwijnende menschbeid open.

Voorts vindt men hier verschillende koffie­ en melkhuizen.*²

't Zal den opmerkzamen wandelaar al aanstonds opvallen dat schier in ieder huis te Gulpen een  “Geschäft” gedreven wordt.

Het plaatsje kan bogen op:

Een drukker: M. Alberts en Zonen die niet alleen in den lande, maar zelfs in den vreemde ja, over zee zich een zekere vermaardheid heeft weten te verwerven om zijn net afgewerkt en goedkoop drukwerk.

Een brouwer: De firma E. Smeets, wier uitgestrekte stoombrouwerij een flink deel van den

Steenweg beslaat. De vreemdelingen en inwoners prijzen om strijd het “Gulpen oud en jong" dat

Gambrinus alle eer aandoet.

Drie uitgebreide leerlooierijen der heeren E. Ploem, Nijssen en gebr. Frings, de laatste

met eene schorsmolen van 6 paardenkracht, gedreven door het riviertje de Gulp.

Een stoom wasscherij benevens een azijn- een zuivelfabriek.

Drie rijtuigverhuurders: W. Bindels. H. Rüttchen en J. Buchholz – Bruels, die tamelijk geregeld naar alle treinen te Wylré rijden en de rit van Wylré- Gulpen per persoon aan 20, of 60 cent (per rijtuig afzonderlijk besteld) rekenen.

Kruideniers-, manufactuur-, schoen- en andere winkels bij de vleet. Verder worden er alle ambachten door bekwame en degelijke meesters en knechten uitgeoefend.

De trots van het stedeken is zeker ook de Koninklijke Harmonie, opgericht in 1865, die een veertigtal leden telt en onder haar bekwamen directeur J. Huberts, reeds verschillende prijzen op wedstrijden, muziekfeesten enz. behaald heeft.

Zij draagt steeds welwillend bij tot opluistering van alle feesten, en geeft 's zomers zelf verscheidene malen muziekuitvoeringen op de markt, den Berg enz.

Dan bieden nog twee zangvereenigingen: het Gregorius-koor en de Cecilia, een schutterij, een turnvereeniging, *³ een wielrijdersclub, een rederijkerskamer, 't landbouw-casino, kegelclubs, een duivenvereeniging enz. enz. bij tijd en gelegenheid het gansche lieve jaar door “elck wat wils.”

Zou het teveel gezegd zijn als wij ná dit alles Gulpen een zachttrekkenden magneet wilden noemen dat degenen, die 't maar eenigszins doen kunnen, met onweerstaanbare kracht tot een korter of langer bezoek aantrekt, vooral gedurende het goede seizoen? Immers:

't Is zoet in 't blijdste der Seizoenen

't Ontwakend landschap te bespiên;

Der beuken toppen te zien groenen,

D'amandeltakken rood te zien.

't Is zoet op 't rozenbed te staren .'

Wanneer door 't haar omzwachtlend mos

De scheemring doorbreekt van den blos

Die schittren zal op duizend blaêren.

't Is zoet des zomeravonds 't haar

Aan 't lauwe windje bloot te geven

Van weelderige geurstof zwaar,

Die uitwaait van de lindedreven

Te dwalen tot het donker wordt.

En achter 't lommer van de boomen

De maan weer vriendlijk op zal komen

Die zilver op hun toppen stort

En door hun takken goud doet stroomen.

N. BEETS.

 

Voegen wij hierbij dat het klimaat koortswerend, dat de hoogdroge krachtige berglucht de uitwasemende bosschen, vooral dennenbosschen, voor lijders aan bronchitis en tering zeer aan te bevelen is, en door zeer bekwame mannen der wetenschap als herstellingsoord aan velen werd aangewezen; dat van de talrijke wandelingen – waarvan wij hieronder er eenige zullen aanstippen – de  eene al prachtiger is dan de andere; dat de jeugdige vereeniging “Gulp- en Geuldal" met prijzenswaardigen ijver aan het werk getogen is om het den talrijken bezoekers alhier zoo prettig, gezellig en aangenaam mogelijk te maken, dan vragen wij onwillekeurig met het oude liedje:

 

Mein Liebchen was willst du noch mehr?

 

*¹ Men wil dat dit een verbastering van Kippen-heuvel is.

*² MELKHUIZEN. W, Leclercq, in de Gracht Gulpen. J. Bruels, Hut, Ingber, H. Bisschops –     Houben, Hotel Wittem, Offermans, Euverem.

*³ Wij mogen zeker niet vergeten den directeur dier vereeniging te noemen, den Heer H. Stessen, die tot 7 maal toe o. a. te Parijs, Maastricht, Aken enz. met de hoogste onderscheiding gelauwerd is.